Çocuklar neden yalan söyler?

Hayal güçleri gelişmiş olan 6 yaşından küçük çocukların gerçeklik ve fanteziyi ayırt etmekte güçlük çektikleri için hayallerle ilgili ifadeleri gerçek gibi anlatmaları normal karşılanıyor. 5 yaşından itibaren çocukların gerçeklikle yalanı fark etmeye ve kavramaya başladığını söyleyen uzmanlar, 7 yaş sonrası yalan söyleme eyleminin devam etmesi durumunda dikkat edilmesi gerektiğini ifade ediyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana, çocukların yalan söyleme nedenleri hakkında bilgiler paylaştı ve ebeveynlere önemli tavsiyelerde bulundu.

5 yaşında gerçeklikle yalanı kavramaya başlıyorlar

‘Çocuklar neden yalan söyler ve yalan söyleyen çocuğa nasıl davranılması gerekir?’ konusu ile sıklıkla karşılaştıklarını belirten Klinik Psikolog Nuran Günana, “6 yaşından küçük çocuklar gerçeklik ve fanteziyi ayırt etmekte güçlük çekerler. Hayal güçleri gelişmiş olduğu için ve gerçeklik duygusu henüz oluşmadığından hayallerle ilgili ifadeleri gerçek gibi anlatmaları normaldir. Çocuklar 5 yaşından itibaren gerçeklikle yalanı fark etmeye ve kavramaya başlar. Eğer 7 yaş sonrası yalan söyleme eylemi hala devam ediyorsa dikkat edilmesi gerekir” dedi.

Baskı çocuğa yalan söyletiyor

Günana, üzerinde oluşan baskı sonucu çocuğun yalan söyleyebileceğine dikkat çekti ve sözlerine şöyle devam etti:

“Çocuklar yanlış yapmaktan korktuğunda, ebeveynlerini hayal kırıklığına uğratmaktan ya da onlar tarafından

Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana

cezalandırılmaktan korktuğunda yalan söyler. Yalan söylemek çocuğun yanlış bir şey yaptığının farkında olduğunu gösterir. Çocuk ödevini tamamlamadıysa bu sorunu yalan söyleyerek ve yaptığını söyleyerek çözmeye çalışır. Sokağa çıkma izni dolmasına rağmen eve geç gelen bir çocuk da nerede ve kiminle olduğu konusunda yalan söyleyebilir. Yalan söylemek, sonuçlarla yüzleşmek yerine onlardan kaçınmak için kullanılır. Bazen de bir sorunu nasıl çözeceklerini bilmediklerinden kaynaklanır. Eğer ödevini zamanında tamamlamadığı için yalan söylüyorsa, bunun nedeni ödevi zamanında nasıl yapacağını çözemediğidir. Ya da çatışmayla başa çıkmanın başka bir yolunu bulamadıklarında yalana başvurabilirler. Yani yalan söylemek bir tür problem çözme sorunu, beceri eksikliği ve sonuçlardan kaçınma sorunudur.”

Ebeveynler yalanın nedenini öğrenmeli

Ebeveynlerin bu konuda dikkatli olmaları ve çocuklarının neden yalan söylediklerini anlamaya çalışmaları gerektiğini ifade eden Günana, “Ebeveynlerin birçoğu çocuklarının bir şeyi elde etmek için veya yapmak istemedikleri bir şeyden kaçmak için yalan söylediklerini düşünürler. Ancak, çocukların yalan söylemeye dair bu motivasyonunun yanı sıra daha farklı sebepleri de olabilir. Bu sebeplerden biri yeni bir fikri keşfetmeleri ve sonucunda ne olacağını görmek istemeleri olabilir. Yani, ‘bu konu hakkında yalan söylersem ne olur, karşımdaki kişi benim için ne yapar veya nasıl hareket eder? Bana ne kazandırır?’ gibi varsayımlarla ebeveynlerini veya diğer insanları denemek için yalan söyleyebilirler” dedi.

Özgüveni olmayan çocuk yalana başvuruyor

Yalan söyleyerek başkalarının ne hissettiğini ve ne düşündüğünü bilmenin çocuklar için önemli bir sosyal beceri olduğunu söyleyen Günana, “Ancak, yalan söylemek çocuğun yaşamında süreklilik kazanmışsa ve gündelik yaşam becerilerini etkiliyorsa o zaman sorun teşkil ettiği anlamına gelir. Kendine güveni olmayan çocuklar, kendilerini başkalarının gözünde daha yetenekli ve özel olduğunu gösterebilmek için yalana başvurabilirler. Ayrıca başkalarının onayını alabilmek için de yalana başvurabilirler. Dürtüselliğin belirgin olduğu dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu yaşayan çocukların ayırt edici özelliklerinden biri düşünmeden önce konuşmalarıdır. Bu sebepten dolayı çoğu zaman yalan söyleme eğiliminde olurlar. Bazen de ebeveynler çocukları iyi bir şey uğruna küçük yalanlar söylemeye teşvik edebilirler fakat bu durumun nasıl bir sonuca varacağını göremeyebilirler” diye konuştu.

Ebeveynler de davranışlarına dikkat etmeli

Klinik Psikolog Nuran Günana, ‘Ebeveynlerin önemsemeleri gereken konulardan biri öncelikle kendi tutum ve davranışlarına dikkat etmeleridir’ dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Aşırı tepki veren ve aşırı olumsuz olan ebeveynler çocukları yalan söylemeye iterler. Çocuğun ne tür yalanlar söylediği, ne için söylediği ve hangi koşullar altında yalan söylediğine dikkat etmekte fayda vardır. Yani önemli olan şey yalanı gerekli kılan temelde yatan davranışa değinmektir. Eğer temelde yatan davranış değişir ve gelişirse yalan söylemenin nedeni ortadan kalkacaktır. Yalan söylemesini gerektirecek bir sebep bir daha olmayacaktır. Çocuk ev kuralları çok katı olduğunu düşündüğü için yalan söyleyebilir veya ev ödevleriyle ilgili çok baskı yapan anne ve babasına başka bir yol bulamadığı için yalan söyleyebilir. Bunun gibi birçok sebep gösterilebilir. Eğer ebeveynler çocuğa yalan söylediği için öfkelenip kızarsa çocuk daha da içine kapanır ve sebebin ne olduğu asla öğrenilemez. Bu tutum, çocuğun yalan söylemesini gerekli kılan davranışı değiştirmesine yardımcı olmaz.”

Çocuğa güven aşılanmalı

Çocukların dikkat çekmek için söylediği yalanlar konusunda ebeveynlerin durumu görmezden gelmelerinde fayda olduğunu belirten Günana, “Sert bir şekilde uyarmak veya kızmak yerine, ‘bu bir yalan ve bunun senin başına gelmediğini biliyorum’ demelerinde fayda vardır. Çocuğa öfke ile cevap vermek yerine güven aşılanmalıdır. ‘Bana gerçekte ne olduğunu anlatabileceğine inanıyorum’ gibi cesaret verici geri bildirimler işe yarayacaktır. Çocukları yalan söylemeye iten olayları yeniden çerçevelendirip cesaretlendirerek tekrar denemeleri için fırsat yaratılmalıdır” dedi.

Yalanın altında psikiyatrik sebep olabilir

‘Diğer yönden özgüven eksikliğinden dolayı yalan söyleme eğiliminde olan çocuklar için çok fazla o konu hakkında soru sormamakta fayda vardır’ diyen Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana sözlerine şöyle devam etti:

“Soru soruldukça çocuk dikkat çektiğini anlayarak kendini tatmin edecek ve yalan söyleme davranışı pekişmiş olacaktır. Genellikle çocuklar keyfi olarak yalan söylemezler, ne kadar yanlış olursa olsun bir nedenleri vardır. Ebeveynlerin görevi, çocuklara sorunları çözmenin uygun ve etkili yollarını öğretmek ve onlara yol gösterici olmaktır. Eğer her şeye rağmen çocuk patolojik yalan söyleme davranışı gösteriyorsa altında yatan birçok psikiyatrik sebep olabilir. Bu nedenle destek ve tedavi almak doğru bir yol olacaktır.”