Arabuluculuk ve uygulamadaki sorunlar

Arabuluculuk müessesesi hayatımıza gireli uzun bir süre oldu. İlk başta ihtiyari (isteğe bağlı) olarak başlayan arabuluculuk, ilk olarak 7036 Sayılı İş Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile iş hukukunun alanına giren birçok dava türünde zorunlu hale geldi. Daha sonra ise 19 Aralık 2018 tarih ve 30630 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun kapsamında ticari alacak davalarında arabulucuya başvurulma şartı getirildi.

Arabuluculuk; bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculuk, uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlayan bir usul hukuku kurumudur.

Tanımından da anlaşılacağı üzere arabuluculuk tarafların “özgür iradeleriyle” belirlenmesi gereken bir yoldur. Bu nedenle kanun yolu ile zorunlu hale getirilmesinin doğru olmadığı kanaatindeyim.

Arabuluculuk Daire Başkanlığı arabuluculuk kurumunun yaygınlaşması ve daha etkin olması için azami gayret gösteriyor. İş Hukuku ve Ticaret Hukukundan sonra Tüketici Mahkemelerine ve Aile Mahkemelerinde zorunlu arabuluculuk kuralı getirilmek için uğraşıyorlar.

Ancak bütçe ve kaynak yetersizliği bu istekleri boşa çıkartabilir. Arabulucuya başvurma şu an için ücretsiz gözüküyor. Taraflar anlaşırsa anlaşılan miktar üzerinden her iki taraf eşit olarak arabulucuya ödeme yapıyor. Ancak anlaşma olmazsa ödemeyi hazine yapıyor. Bu da kaynak gerektiriyor.

Her ne kadar Hazine ödemeyi yapıyor ise de, davayı kaybeden taraf mahkeme ilamıyla arabuluculuk ücretini mahkemeye ödemek zorunda kalıyor.

Uygulamada benim gördüğüm en büyük sorun ise özellikle iş anlaşmazlıklarında, işverenin arabuluculuk kurumunu bir ibraname gibi kullanıyor olması. İşveren, kendi belirlediği bir arabulucuyla kendi işyerinde yaptığı görüşmede, arabulucunun tarafsız olacağından bahsetmek mümkün değildir.

Yeni bir müessese olmasına rağmen arabuluculuk, ülkemizde hızla yaygınlaşıyor. Uzlaşma kültürümüz arttıkça arabuluculuk kurumunun da daha başarılı olacağına inanıyorum.