Ecdat eserleri gelmeye devam ediyor

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin önce Fatih Sultan Mehmed’e ait portresini almasından sonra, şimdi de bir sanatsever tarafından Kanuni Sultan Süleyman’a ait portre yurt dışındaki bir müzayedede satın alınarak İstanbul Belediyesi’ne bağışlandı.

Müzayede evi Sotheby’s’in “İslam Dünyası ve Hindistan Sanatı” başlıklı müzayedesinde Osmanlı döneminin son yükseliş padişahı Kanuni Sultan Süleyman’a ait portre yaklaşık 5 milyon TL ile ismi açıklanmayan Türk sanatsever tarafından alınarak İBB’ye bağışlandı.

Daha önce Fatih Sultan Mehmed portresi de alınarak Türkiye’ye getirilmişti, şimdi Kanuni Sultan Süleyman portresi geldi.

Peki, övündüğümüz Osmanlı’ya ait daha kaç eser yurt dışında bulunuyor?

Bu eserler yurt dışına nasıl kaçırıldı?

Gazetecilik mesleğim boyunca tarih ve tarihi eserler konusunda haberlerimi titizlikle yazmaya çalışmışımdır. Tarihin geçmişimiz olduğu ve eserlerinde tarihimizin kanıtları bulunduğunu gözden uzak tutmamışımdır. Tarihi erser kaçakçılığı haberlerini genelde ayrıntılı yapmaya çalıştım, çizgimi değiştirmiş değilim bu konuda.

İki portrenin tekrardan ülkemize kazandırılması kim yaparsa yapsın takdir edilecek bir davranış; ecdada saygı, geleceğe not düşmektir.

Pergamon Antik Kenti – Zeus Sunağı, Milet Antik Kenti – Traianus Tapınağı Ön Cephesi, Aphrodisias Antik Kenti – İhtiyar Balıkçı Heykeli Gövdesi, Pergamon Antik Kenti – Athena Tapınağı Propylonu ve Milet Antik Kenti – Agora Kapısı Berlin Almanya’da… 

Xanthos Antik Kenti – Nereidler Anıtı, Xanthos Antik Kenti – Payava Lahdi, Knidos Antik Kenti – Knidos Aslanı İngiltere’de…

Osmanlı’nın son dönemi ve Kurtuluş Savaşı döneminde bu eserlerin tamamı Anadolu’nun çeşitli bölgelerinden kaçırılıp yurt dışına çıkartıldı ve bu eserleri her yıl milyonlarca kişi ziyaret ediyor.

Osmanlı Devleti’nin son döneminde müzecilik konusunda geri kaldığı için çok sayıda kültür varlıkları yurt dışına haraç mezat satılmıştır. Dönemin devleti aliye yöneticileri’nce 1869, 1874, 1884 ve 1906 yıllarında Asar-ı Atîka Nizamnameleri çıkartılmış olsa da kaçakçılığın önüne geçilememiştir.

Son dönemde Osmanlı dönemine ait diziler TV’lerde oldukça çok izleniyor. Özellikle kılık kıyafetler herkesin ilgi odağı, hatta günlük hayatta bazı kıyafetler meraklıları tarafından giyiliyor.

Osmanlı’nın gerileme dönemine ait çoğu kılık kıyafetin yurt dışından geldiğini acaba kaç kişi biliyor?

Örnek verecek olursak; 1935-1938 yılları arasında İzmir’de ABD Konsolosu Charles William Lewis’e bu konuda öyle eserler satılmış ki Allah’tan kendisi vefat ettikten sonra kızı Nancy Lewis Brown babasından kalan koleksiyonu 1992 tarihinde Türkiye’ye getirmiştir. Şimdi bu eserler Ankara Etnografya Müzesi Müdürlüğü’nde sergileniyor ve ilgiyle izlediğiniz tarihi dizilere ilham veriyor.

Bursa’dan da bir örnek verelim; İznik Müze Müdürlüğü bahçesinde sergilenen eski dönem lahidin 15 Mayıs 2011 tarihinde çalındığının tespiti üzerine başlatılan soruşturmada eser 2012 tarihinde Almanya, Münih’te bulunan Gorny & Mosch Müzayede Evinde satılmak üzereyken bulundu ve 12 Ağustos 2015 tarihinde teslim alınarak Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü’ne getirildi.

Yakın zamanda ise 2004 yılında Sırbistan Batrovci Sınır Kapısı’nda ele geçirilen Anadolu medeniyetine ait 1865 eser 2011 yılında alınarak yine Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne teslim edildi.

Kaçırılan eserlerin çoğunun erken dönem Anadolu medeniyetine ait olması dikkat çekici tabi ki ama yakın dönem Osmanlı’ya ait çok sayıda eser de Avrupa, Amerika ve Rusya müzelerinde sergileniyor.

Tarihimizle övünmesini seviyoruz lakin Adalet Bakanlığı’nın Adli Sicil 2019 raporuna göre “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” kapsamında 13.786 kamu davası açılırken 6 bin 899’undan mahkûmiyet kararı çıkmıştır.

Devletin raporları gösteriyor ki tarihi eser kaçakçılığı hızla devam ediyor. Fakat jandarma ve polisin de bu konuda çalışmalarını göz ardı etmemeliyiz, açık hava müzesi konumundaki Anadolu topraklarında dünya mirasını yağmalamak isteyenlere karşı ciddi mücadele yapılıyor.