Fevzi Paşa’yı vefatının 71. yılında anıyoruz

Vefatının 71. yılında geride bıraktığı sırlarıyla Türk tarihinin Monarşi’den Cumhuriyet’e geçişindeki devletin kara kutusu Türk ordusunun son Mareşali Mustafa Fevzi Çakmak.

Osmanlı’nın son dönem Erkan-ı Harbiye Reisi (Genel Kurmay Başkanı), Harbiye Nazırı (Milli Savunma Bakanı) ve Cumhuriyetin kuruluşunda aynı görevleri icra eden büyük bir komutan.

Mareşal Fevzi Çakmak, yakın tarihimizin önemli şahsiyetlerinden biri olmasına rağmen hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır.

Fevzi Paşa, 10 Nisan 1950 yılında vefat ettiğinde 50 yıl sonra açıklanmasını istediği günlükler 2002 yılında Fevzi Paşa’nın kızı Nigar Çakmak’ın oğlu Prof. Dr. Ahmet Çakmak tarafından doktora tezi olması için Dr. Nilüfer Hatemi tarafından kaleme alındı. Eski Türkçe ile yazılmış günlükler, 1911 ve 1921 yılları arası Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri ve siyasi durumunu detaylı olarak anlatırken 1922-1949 tarihleri arasındaki günlükler ise hala bulunup gün yüzüne çıkmış değil.

Çakmakoğlu ailesi her ne kadar Balıkesir Ayvalık ilçesinin Çakmak köyünden İstanbul’a göç etmiş olsalar da bu gün köyde aileye mensup kimse yaşamamaktadır. Soyadı kanunu çıktığında Atatürk, Fevzi Paşa’ya Sakarya soyadını önerse de Paşa kendi lakaplarını soyadı olarak almıştır.

Anne tarafından ise Balkan göçmenidir. Varnalı Müftü Hacı Bekir Efendi dedesidir. Osmanlı’nın son dönem Tophane kâtiplerinden Miralay Ali Sırrı Bey, Fevzi Paşa’nın babasıdır. Topçu sınıfında yabancı dilde eğitim verenlerin başında gelir ve çok sayıda subay yetiştirmiştir.

Fevzi Paşa, dört erkek kardeşin en küçüğü olarak 1876 yılında İstanbul’da doğdu. En büyük ağabeyi Teğmen Muhtar Bey (Çakmak) 1912 yılında Balkan Savaşı’nda, ikinci ağabeyi Yüzbaşı Nazif Bey (Çakmak) Çanakkale’de ve üçüncü ağabeyi Sami Bey (Çakmak) Askeri Rüştiye’de şehit oldu. Fevzi Paşa’nın ailesinden kardeş olarak Nebahat Hanım (Çakmak) kalmıştır. Babası Albay Ali Sırrı Bey ise Medine’de görevdeyken vefat etti.

Fevzi Paşa, Fatma Fitnat Hanım’la evliydi ve iki kızı vardı. Biri evlenmeden verem hastalığından genç yaşta hayatını kaybetmiştir, diğer kızı Nigar Çakmak’ın bir oğlu var, şu an ABD’de yaşıyor ve Japon eşinden iki kızı bulunuyor.

Fevzi Çakmak’la ilgili ciddi araştırmalar son zamanlarda yapılmaya başlandı ama kayıp 27 yıllık günlüklerine ulaşılamadı. Bu günlükler muhtemeldir ki çöküş ve kuruluş üzerine sırları barındırmaktadır.

Mareşal Çakmak’ın sahip olduğu sırların başında ise sanırım Atatürk ile son Padişah Vahdettin arasında geçen konuşmalar olsa gerek; çünkü görüşmelerin mimarı Fevzi Çakmak Paşa…

Yıllardır araştırmacılar Vahdettin ile Mustafa Kemal arasında geçen görüşmenin detaylarını araştırdılar fakat bir sonuç alınmış değil. İşte bu görüşmenin zeminini hazırlayan Fevzi Paşa’nın görüşmeleri günlüklerine yazdığını yakın çevresine anlattığı yeni dönemde dillendiriliyor.

1919 yılında İstanbul’da Devlet-i Aliye’nin akil adamlarının yaptıkları gizli toplantıların da organizasyonunun Çakmak Paşa’ya ait olduğu artık biliniyor.

Osmanlı hanedanının bitmesi ve cumhuriyetin kuruluşunun gerçek kodları hiçbir zaman belge olarak açıklanmadı ve bir sır olarak kaldı. İkili görüşmelerde neler konuşuldu, kayıt altına alındı, hangi gizli emirler Anadolu’ya gönderildi, hep sırlar içinde kaldı.

Fevzi Paşa babası Miralay Ali Sırrı Bey’in de katkılarıyla Kurmay Subay olarak Balkanlar, Çanakkale, Kafkaslar ve Ortadoğu’da cephelerde uyguladığı harekât planlarıyla sayısız başarı elde etmiştir.

Osmanlı’nın son döneminde Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı görevlerinde devlet nizamının korunması, devletin yeni yönetim anlayışı ile adaptasyonunu sağlama konusunda kurumların dağılmamasını başarmıştır.

İnönü, Dumlupınar, Sakarya ve Büyük Taarruzun harekât planlayıcısı Fevzi Paşa’dır. İsmet İnönü kendisine gönderdiği telgrafta İnönü muharebelerinin harekât planlarını yaptı için teşekkür etmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün her daim saygı duyduğu ve fikirlerine itibar ettiği Fevzi Paşa, ordunun siyasete karışmaması ve hızlı bir şekilde yenilenme konusunda büyük başarılar elde etmiştir.

Fevzi Paşa’yı aramızdan ayrılışının 71. yılında saygı ve rahmetle yâd ediyoruz, mekânı cennet olsun.