Hangi pasaport skandalı?

Yabancı ülkelere gidecek olanlara yetkili kuruluşça verilen, yabancı ülke yetkililerinin kimlik incelemesinde geçerli olan belgeye ‘pasaport’ deniyor.

Passe; ‘geç’ ve porto; “liman” sözcüklerinin bileşiminden türemiş, sonradan pasaport olmuş Fransızca kökenli bir kelimedir. Pasaport konusundaki tarih M.Ö. 450 Antik döneme kadar gidiyor. Yakın dönemde Fransa Kralı XIV. Louis’in 1789 Fransız devrimi sonrasında izin mektubu yerine mühürlü tek belgelerin kullanılması günümüzdeki pasaport uygulamasının alt yapısını oluşturmuştur.

Osmanlı’da pasaport uygulaması 1808 tarihinde üç farklı belge ile olmak üzere padişah II. Mahmud döneminde başlamıştır. 1838 tarihinde yurtdışına çıkacak olan Osmanlı vatandaşlarına Dışişleri Bakanlığı tarafından Avrupa’daki kurallara uygun pasaport verilmeye başlandı. Osmanlı imparatorluk sınırlarına girecekler de ülkelerindeki Osmanlı konsolosluklarından vize almaya başlamıştır.

Günümüzde pasaportun gücü, kaç ülkeye vizesiz gitmekle ölçülüyor. İşte son günlerde gri pasaport skandallarıyla başlayan pasaport tartışmalarının karşımıza getirdiği bir başka gerçek daha var; Türk pasaport ile kaç ülkeye gidebiliyorsunuz?

2020 Henley Pasaport Endeksi‘nde ilk 10 sırada yer alan ülkeler ve vatandaşlarının vizesiz girebildikleri ülke sayıları…

Japonya – 191, Singapur – 190, Güney Kore – 189, Almanya-189, İtalya, Finlandiya, İspanya, Lüksemburg – 188, Danimarka, Avusturya – 187, İsveç, Fransa, Portekiz, Hollanda, İrlanda – 186, İsviçre, ABD, İngiltere, Norveç, Belçika, Yeni Zelanda – 185, Yunanistan, Malta, Çek Cumhuriyeti, Avustralya – 184, Kanada – 183, Macaristan – 181.

Henley Pasaport Endeksi’nde son 10 sırada yer alan ülkeler; İran, Bangladeş (41), Lübnan, Kosova, Sudan (40), Kuzey Kore (39), Nepal, Libya (38), Filistin Özerk Yönetimi (37), Yemen, Somali (33), Pakistan (32), Suriye (29), Irak (28), Afganistan (26).

Türkiye pasaport sıralamasında 52. sırada bulunuyor ve ilk on ülkeye vizesiz gidilemiyor.

2021 yılı itibarıyla, Türkiye’den vize almadan, online vize alarak ya da kapıda vize kolaylığıyla gidebileceğiniz ülkeler listesinde tanıdık ülkeleri sayalım.

Arjantin, Arnavutluk, Azerbaycan, Bahreyn, Beyaz Rusya, Bolivya, Bosna-Hersek, Brezilya, Endonezya, Ermenistan, Güney Afrika Cumhuriyeti, Güney Kore, Gürcistan, İran, Irak, Kuveyt, Malezya, Meksika, Özbekistan, Sırbistan, Ukrayna, Venezuela ve Zambiya.

Yukarıdaki listede ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, Rusya, Çin, Japonya, Kanada yok, komşularımız Bulgaristan ve Yunanistan yok.

Gri pasaport konusunda yanlışlıklar affedilecek gibi değil elbette ama gerçekte tartışmadan saklanan pasaport gerçeğini de görmek lazım. ‘Dünya beşten büyüktür’ diyoruz ama dünyanın beş büyük ülkesine vizesiz gidemiyoruz. Vizesiz gidebildiğimiz ülkelere bakınca ‘acaba kaç vatandaşımız gidiyor’ diye sormak lazım.

1808 yılında Devleti Aliye’ye ait pasaportlarla daha fazla ülkeye vizesiz gidiliyordu ve Türk pasaportu ilk beşin içindeyken şimdi 52. sıradayız. Sizce asıl skandal bu değil mi?

Sadece pasaportta mı bu skandal; I. Dünya Savaşı çıkmadan 1914 yılı yazında 1 Osmanlı lirası- 3,70 dolar, 1 Osmanlı lirası 18,45 Alman markıydı. 1917 yılında savaş olmasına rağmen 1 Türk Lirası 4 ABD dolarına yakın değerdeydi. 1927 yılında basılan 1000 liralık banknot bin Reşat altın değerindeydi, şimdi bir Reşat altını ne kadar ve kaç dolar yapar varın hesabı siz yapın.

Kısacası gri pasaport skandalıyla beraberinde hangi gerçekleri ıskaladığımızı görmek işimize gelmiyor ama abalıya vurmaya devam ediyoruz.