İshalli çocuğa yaklaşım…

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ishali 24 saatte üçten fazla sulu dışkılama veya sadece anne sütü (ya da formül mama) ile beslenen bebeklerde ise her zamankinden daha sık ve sulu dışkılama olarak tanımlar. Dünyada her yıl beş yaş altındaki çocuklarda yaklaşık bir milyar ishal vakası görülmektedir.

İshalli hastalıklar klinik ve tedavi yaklaşımları olarak dört gruba ayrılır:

• Akut ishal,
• dizanteri (kanlı) ishal,
• persistan (uzamış)ishal,
• kronik ishal

Akut İshal: Ani başlayan, 14 günden kısa süren (çoğunlukla 7 günde sonlanan) ishaldir. Dışkıda kan yoktur. En sık etken olarak rota virüs, koli basilini görmekteyiz.

Dizanteri ishal: Kanlı ishal olarak tanımlanır. Barsak cidarında hasar oluşur. Burada da şigella, salmonella, koli basili ve amip görülmektedir.

Uzamış (persistan) ishal: 14 günden uzun süren ishaldir. Nedenini araştırmak gerekir.

Kronik ishal: 1 aydan uzun süren ishaldir. Çoğunlukla altta yatan bir sebep vardır. Nedeni araştırılmalıdır.

İshalli hastalıkların ortaya çıkmasında bazı risk faktörleri vardır. İlk 4-6 ay anne sütü alamama. Biberon ve emziklerin temizliğinin zor olması ve tam yapılamaması. Pişmiş gıdaların oda sıcaklığında beklemesi. Temiz olmayan su kullanımı. Tuvalet sonrası ellerin yıkanmaması. Evde yeterli kanalizasyonun bulunmaması. Beslenme yetersizlikleri, malnütrisyon, bağışıklık sistemindeki zayıflıklar da sayılabilir.

Çocukların yaşı da önemlidir. İshalli hastalıklar 6-11 ay arasında daha sıktır. Burada ek gıdaya geçilmede sorunlar, anneden geçen koruyucu faktörlerin azalması ve çocuğun bağışıklık yanıtının henüz olgunlaşmamış olması sayılabilir.

İshalde mevsimsel farklılıklar da vardır. Bakteri ve amip ishalleri daha çok yazın görülürken, rotavirüs ishaller tüm yıl özellikle kış aylarında sıktır.

İshalle gelen çocuğa ateş, kusma, karın ağrısı, karında şişlik, halsizlik gibi belirtiler de eşlik edebilir. Su kaybı ileri derecede olunca çocukta uykululuk hali, ciltte morluk, el ve ayaklarda soğukluk gibi belirtiler de eklenebilir.

En gelişmiş yöntemlerle bile toplumda görülen ishal vakalarında  %50 oranında mikrobik ajan tespit edilmektedir. Etkenin saptanmak istenmesi, hastalığın ağırlaşmasını önlemek, süreyi kısaltmak, bulaşmayı önlemek ve antibiyotik tedavisine ihtiyaç olup olmadığını karar vermek içindir. Antibiotik tedavisine gerek duyulan ishallerin çoğu dizanterik tipte bakteriyel ishallerdir.

İshal tedavisinde amaç sıvı ve elektrolit (Na, K) dengesini korumaktır. İshal başlar başlamaz evde uygun sıvı gıdalar verilmeye başlanmalı, emzirme artırılarak sürdürülmelidir. Çünkü sıvı kaybı özellikle 12 ay altındaki çocuklarda hızla gelişebilir.

İshal başlayınca emzirme ve beslenmesi kesilen, günde 8’den fazla sulu kaka yapan, 2’den fazla kusan çocuklarda  dehidratasyon (susuzluk) çok çabuk gelişir. Bu çocuklar huzursuzdur, gözyaşı ve idrar çıkımı azalmıştır.

Dudaklar ve dil kurudur. Cilt soğuktur. Solunum hızlanabilir.

Dehidratasyonu (susuzluk belirtileri) olmayan çocuklar evde sıvı alımı artırılarak izlenebilir.

Dehidratasyonu önlemek için sıvı verin

Önerilen sıvılar: Kaynamış, ılınmış su, çorba, pirinç suyu, ayran, elma, şeftali suyu gibi sıvılardır. Ek gıdaya geçmeyen bebeklerde emzirme sıklaştırılır.

Önerilen sıvı miktarı: Her ishalden sonra 2 yaş altına 1/2-1 çay bardağı,

2 yaşından büyüklere 1/2-1 su bardağı kadar kusturmadan yudum yudum verilebilir.

Beslenmesini sürdürün 

Anne sütüne devam edilmeli, sık sık emzirilmeli. Anne sütü almıyorsa her zamanki mamaya devam edilmelidir. Bebek 6 aydan büyük ve ek gıda alıyorsa kısa aralıklarla enerjiden zengin, protein de içeren yumuşak püre şeklindeki yiyecekler (yoğurt, yağsız et, patates püresi, pirinç lapası) taze hazırlanarak verilebilir. Probiotik eklenebilir.

Potasyumdan zengin besin olarak muz püresi ya da taze sıkılmış meyve suyu verilebilir. Şeker yerine nişastalı yiyecekler (tahıllı gıdalar) seçilmelidir. Öğünler az ama sık sık yedirilmelidir. İshal geçtikten sonra iki hafta süreyle 1 öğün fazla verilerek çocuğun kaybettiği büyümeyi yeniden yakalaması sağlanmalıdır.

Çok fazla kaka yapma, tekrarlayan kusmalar, yemek yiyememe, su içememe, ateş, belirgin huzursuzluk ve susama, dışkıda kan görülmesi gibi durumlarda hemen doktora götürülmelidir.