Sana çay, bana şeker!

Son günlerin gündemi Karadeniz.

Hele Ahmet Hakan’ın dün akşamki Ekrem İmamoğlu programından sonra…

Samsun’daki tören gündemini bile gölgeledi, sağolsun.

*** ***

Keşke azcık bilselerdi: Karadeniz’in seçici dalgalı halini.

Karadeniz’e ve Karadenizli’ye laf etmeden önce.

Bandırma Vapuru’na yol veren dalgaların, silah taşıyan düşman gemilerine nasıl ceza kestiğini.

Topal Osman Ağa’nın uşaklarını bilebilseydiler keşke.

*** ***

Konumuz bu değil şimdilik.

Konumuz çay ve şeker.

Cumhuriyetin iki efsanesi.

Zihni DERİN ve ALPULLU.

Biri bir bölgenin üretim, diğeri tüm ülkenin tüketim alışkanlıklarını değiştiren isimler.

*** ***

Çay: Artvin’den Ordu’ya kadar yaklaşık 1 milyon kişiyi doğrudan ilgilendiren bir ürün.

Dünya üretim sıralamasında 8., tüketim sıralamasında ise 4-5. arasında gidip geldiğimiz;

Yılda 1-1,2 milyon ton ürettiğimiz (yaş) çay.

2019 ürünü için 2,9 TL/kg fiyat ve 13 kuruş prim tavan /fiili/ fiyat açıklandı.

ÇAYKUR bu fiyattan ürünün yaklaşık yarısını alacak.

Kalan yarısını kim alacak peki? Özel şirketler.

*** ***

Önce fiyat ile ilgili üretici, yerel siyasetçi, konu uzmanı ne diyor bakalım:

Hopa Kemalpaşa’dan üretici Gürsel Tatar: “Genelleme yaparsak bu yıl geçmiş yıllara oranla fiyat iyi. Ancak kota uygulaması ve günlük alım kontenjanı uygulaması bizleri yine özel sektöre mahkûm edecek. Bu durumu fırsat bilen özel sektör, bir yıl vadeli çay almaya kalkmakta ya da yarı fiyatına almak istemektedir.”

Arhavi’den bir siyasi partinin İlçe Başkanı Birol Atabek: “Biz üreticiler açısından verilen fiyat gerçekten iyi. Tüketiciler açısından kuru çaya en az % 35 yansıyacak ve enflasyonu artıracaktır.”

Trabzon’dan Ziraat Mühendisleri Odası Eski Şube Başkanı Cemil Bozbaş: “Belirlenen fiyat maliyet analizi yapılmadan açıklanmıştır. Toplam 3,03 TL’lik fiyat bir sonraki yılın girdi maliyetlerini karşılamayacak olan bir fiyat. DPT analiz cetveline göre fiyat 3,8 TL olmalıydı. Yani üretici evinden bahçeye çay toplamaya inerken 0,77 TL zararla başlıyor. Üstüne kota uygulaması gelince üretici çayını zararına özel sektöre vermek zorunda kalıyor. Ayrıca kaçak çay olayı da piyasa regülâsyonunu bozuyor.”

*** ***

Üreticilere gönderilen mesajlara göre (büyük çoğunluk) özel sektör fabrikaları, devlet fiyatı ödemesini yani 2,9 TL/ kg’mı Mayıs 2020 ‘da ödeyeceğini söylüyor.

Eğer fiyat 2,5 TL/kg olursa Aralık 2019-Ocak 2020 olarak öderim diyor.

Arada, kantarda 2 TL, Eylül 2019’da 2,4 TL fiyat veren bile var.

*** ***

Ne demişti Sayın Tatar ve Bozbaş?

*** ***

Demek ki mesele sadece fiyat değil. Mesele piyasanın kimin lehine regüle edileceği.

Yoksa bankalara 110 milyar TL kredi borcu olan çiftçi, satarken her ne kadar günlük düşünmek zorunda ise de borçlarını ödemeye gittiğinde gerçek ile yüzleşiyor.

Yani sana çay, bana şeker durumları!