UYMA… UY’MA…

Adam dama çıkar bağırır: Yanıma gelin, yoksa atlarım.

Duyan, koştur koştur adamın yanına çıkar.

Adam tekrar bağırır: Hepiniz aşağı atlayın, yoksa atlarım.

Herkes şaşkın birbirine bakar, kimse atlamaz.

Adam da atlayacak değil ya!

Tekrar bağırır: Herkes aşağı insin, yoksa atlarım.

Herkes koştur koştur aşağı iner.

Bir kişi hariç.

Adam döner arkasına bakar: Orta yaşlı, gözlüklü kel bir adam, çakılmış duruyor.

Adam seslenir: İnsene kardeşim.

‘İnmem’ der ve iyice adama yaklaşır.

Adam sorar: Neden inmiyorsun?

‘İnmiyorum’ çünkü mantıklı düşünen hiç kimse; ‘Herkes atlasın yoksa atlarım demez.’

Eee ne olmuş yani?

Mantıklı düşünemeyen birinin vereceği komuta uymayacak kadar aklım başında. O yüzden inmedim, inmem.

Böylece, yapılan sosyal deneyi sadece bir kişi geçer.

***

İşte grup davranışı ya da grup standardı böyle bir şeydir.

Herkes ne yapıyorsa, herkes ne düşünüyorsa ona uymak, ona uygun davranmaktır.

Hiç düşünmeden, yorulmadan, içinde bulunduğu sosyal öğretilere uygun olarak, toplumsallaşma aşamasında, çevresinden aldığı önyargıları, kalıp yargıya çevirip, tembel beyin kompleksi üzerinden, düşünme zahmetine girmeden davranmaktır.

Duyduğuna, gördüğüne, izlediğine, söylenene, düşünmeden uymaktır.

Rol modelin ya da rol modellerin doğru düşündüğünü kabul edip, onların düşünceleri ile özdeşleşmektir. Hatta işine gelmese bile çıkarları gereği olay, ya da olguya göre itaat etmektir. Ya da bir uzmanın söylediklerini ödüllendirici bulup onun söylediklerini benimsemektir.

Kısacası “uyma davranışı”, grup içinde daha yüksek bir katılım ile sonuçlanan sosyalpsikolojik bir davranıştır. Normaldir ama içinde bulunulan statünün şartları açısından normaldir. Ya da normal olarak kabul edilir ve öyle algılanır. Ta ki bir itiraz ya da, “uymama davranışı” olana kadar. Çünkü uymama davranışı uyma davranışından daha etkili bir psikoloji yaratır. Konuyla ilgili yapılan bir deneyde, sekiz kişiden bir kişinin itirazının, üç kişinin oybirliği ile aldığı karardan daha etkili olduğu tespit edilmiştir.

O yüzdendir ki, bütün insanlık tarihi, bütün bilim tarihi, bütün inançlar ve değerler tarihi bir önceki yargıya, bilgiye, davranışa uymama davranışı üzerinden gelişmiştir.

Yani uyma kadar uymama davranışı da doğal, normal ve olabilir bir davranıştır.

Hatta uymama davranışı daha ilerlemeci, daha devrimci, daha yenilikçi bir içerik taşır. Bu açıdan bakıldığında içinde bulunulan statü ya da grubun değişimine, değişmesine yol açar.

Yeter ki insana, doğaya, bilime ve akıla hizmet etsin; doğal hukuka aykırı olmasın.

Buradan çıkışla, siz siz olun; arada bir de olsa grup yerine bireysel düşünmeyi deneyin. Arada bir bulunduğunuz grubun önyargılarını sorgulayın. Sahip olduğunuz kalıp yargıları kendi kendinize analiz edin. Araştırın, inceleyin, okuyun. Size ters gelse bile, neden ters geldiğini bulmaya çalışın. Olur ya belki siz haklı değilsinizdir.

Ez cümle, hem damdan atlamayıp, hem de koştur koştur aşağı inmeyin.

Belki bir sosyal deney yapılıyordur.