Yeşil yapraklardaki vitamin; ‘Folik Asit’

Yeşil yapraklı sebzelerde bolca bulunduğu için yaprak anlamına gelen ”folium”a ithafen folik asit denilmiştir.

DNA ve RNA metabolizmasında önemli rol oynar. DNA sentezi için folata gereksinim vardır. Bu da kanserden korunma için önemlidir.

Bazı aminoasitlerin yapımında da rol alır. Eksikliğinde metionin isimli aminoasit azalacağı için kanda homosistin birikir.

Bu birikim kalp hastalıkları yönünden bir risktir.

Yeşil yapraklı sebzelerde (ıspanak, brokoli, marul, maydanoz, kuşkonmaz), sakatat, turunçgiller, yumurta sarısı, baklagiller özellikle mecimek, tahıllar, fıstık, bademde yoğun olarak bulunur.

Günlük ihtiyaç erişkinlerde 400 mikrogramdır. Bu miktar hamilelikte artmaktadır.

Folik asit pişirme işleminden ve güneşten etkilenir.

Buzdolabında saklanmazsa folatın %70’i birkaç günde, suda haşlamada ise %90’ı kaybolur.

Folat eksikliğinin başlıca nedenleri: Yetersiz alım, artmış gereksinim, barsaktan emilim bozukluğu ya da folatın uygun kullanılamamasıdır.

Yetersiz alım: Alkolikler, psikiyatrik bozukluğu olanlar, bakıma muhtaç yaşlılarda alım yetersizdir. Folat içeren besinlerin uygun koşullarda pişirilmemesi, karaciğer ve böbrek hastalarındaki iştahsızlık ve kısıtlı diet de yetersizliğe neden olur.

Emilim bozuklukları: Barsağın bir bölümünün alındığı operasyonlarda, çölyak hastalığında ve bazı havale ilacı kullanımlarına bağlı olarak da eksiklik ortaya çıkabilir.

Artmış gereksinim: Metabolizma hızının arttığı durumlarda; özellikle süt çocukluğu dönemi, gebelik, emzirme dönemi ve ergenlikte gereksinim artar.

Kayıpların artması: Hemodiyaliz hastalarında, alkoliklerde folatın artan kaybına rastlamaktayız.

DNA, RNA ve protein sentezi için önemlidir. Eksikliğinde hücre bölünmesinde sorun ortaya çıkar. Bu da kanser riskini artırır.

Hızla çoğalan hücreler folata ihtiyaç duyarlar. Bu eksiklik kemik iliğinde alyuvarlarda yapım bozukluğuyla karşımıza çıkar.

Oluşturduğu kansızlık durumuna megalobastik anemi denir ve demir eksikliği anemisinden sonra en sık görülen kansızlık nedenidir. Yorgunluk, halsizlik, konsantrasyon kaybı, çarpıntı, hipotansiyon görülebilir. Aynı belirtileri vitamin B12 eksikliği de yaptığı için vitamin B12 düzeyi de muhakkak kontrol edilmelidir.

Bu tarz anemide dil şiş, kırmızı ve ağrılı olabilir. Yemeklerden sonra bulantı, karın ağrısı, kusma, ishal görülebilir. Tüm bu belirtiler folat takviyesiyle 24-48 saatte normale döner.

Hamilelikte folat eksikliği düşüklere, bebeklerde omurilik anomalilerine neden olabilir.

Unutkanlık, uyuklama hali ortaya çıkabilir.

Folat eksikliğinde kanda artan homosistin düzeyi ateroskleroz riskini de artırmaktadır.

DNA bölünmesi üzerine olumsuz etkileri olduğu için de kanser riski yükselebilir.

Diyetle fazla alınmasında herhangi bir yan etki saptanmaz.

Günde 0.4 mg erişkinler için yeterlidir; ama 1mg rahatlıkla tolere edilir.